Hai que ir moi lonxe, case a onde acaban as wikipedias, e alí, nun artigo en estonio sobre os pobos fino-úgricos está o único link ao mapa do lituano Juozas Gabrys-Paršaitis, unha Carte Ethnographique de L’Europe, publicada en 1918.
Hai que ir moi lonxe, case a onde acaban as wikipedias, e alí, nun artigo en estonio sobre os pobos fino-úgricos está o único link ao mapa do lituano Juozas Gabrys-Paršaitis, unha Carte Ethnographique de L’Europe, publicada en 1918.
Hai un par de meses a un usuario de reddit, Bezbojnicul, déuselle por facer uns mapas etimolóxicos. Historias comúns de línguas en contacto sobre unhas terras nas que comerciar, loitar e emigrar, as diferentes orixes de palabras comúns sobre un mapa de Europa.
Curiosidades como a de que o portugués sexa a única língua de Europa Occidental na que chá é a palabra para o té por chegarlle desde Cantón, onde traían chá a Europa, mentres que os holandeses traían té desde Fujian.
Ou de a palabra para rosa en grego antiguo só se conserve en friuliano.
E tantos outros mapas interesantes que ata deron para inspirar e ter un subreddit propio, Etimology Maps.
Aínda lembro ao profesor de latín a explicarnos a importancia do grego ata ben entrada a Idade Media. Unha das anécdotas era que o propio César, segundo contou Suetonio ao ver que o seu fillo estaba entre os que o asasinaban, non exclamou o coñecido “Tu quoque, Brute” mais si un “Kai su, teknon!” pois César era dunha familia nobre e xa daquela sabían os nobres que non podían sequera morrer como a plebe, falando latín.
E esa importancia do grego durou ata a Idade Media, na que os textos gregos foron esquecidos, gardados no mundo árabe e mais en Bizancio e só voltarían á Europa occidental co Renacemento. Así, no Medievo, os monxes copistas, que só coñecían o latín, ao dar con algún escrito en grego nos manuscritos a copiar engadían unha nota marxinal “Graecum est, non legitur” [é grego, non se pode ler].
De aí, desvinculada por completo dese contexto orixinal, a frase entrou en moitas línguas para designar algo que parece totalmente incomprensible e, así, cando un falante de inglés non entende algo, di o de que “it’s Greek to me” [para min, é grego], tal e como fan os noruegueses, suecos,… algo que nós traduciriamos como “sóame a chinés”. Do mesmo xeito que o galego, ou o español ou o portugués, outras línguas tamén utilizan fórmulas parecidas para esta metáfora, collendo as máis delas como referencia unha lingua cun alfabeto diferente.
Ao fío desta historia en Strange Maps veñen de publicar unha interesante gráfica, que á súa vez foi recollida de Language Log, na que se mapean estas metáforas da incomprensión.
Chama a atención a relacións entre as diferentes línguas, información que se pode completar co que vén recollido na wikipedia baixo o Greek to me ou en Omniglot, ou o que resultará estraño para algúns, a aparición do español como língua incomprensible para os alemáns ou para os pobos eslavos, onde desde o checo ata o serbio pasando polo esloveno ou croata asocian algo que non entenden cun pobo español, pois segundo tiña entendido, e non puiden atopar máis que aquí, foi consecuencia do establecemento de moitos sefardís expulsados da Península Ibérica naquelas terras, onde mantiveron durante séculos as súas tradicións e a súa língua, estrañas para os habitantes dos Balcáns.
Agardo que vos preste tanto como a min.
Hai uns meses foi noticia que o conselleiro de Innovación e Industria e mais o director xeral da Compañía de Radio Televisión de Galicia asinaran un convenio de colaboración que permitiría a posta en marcha dunha base de datos en liña de topónimos internacionais en galego e, ata hoxe, nada volvemos saber.
A idea é establecer uns criterios xerais de adaptación ao galego de topónimos que empregan alfabetos distintos ao latino ou que conteñen sons non existentes en galego, así como indicacións de lectura para a súa pronuncia, desde o momento que os criterios de adaptación dos topónimos estranxeiros non están unificados e en diferentes atlas, manuais e dicionarios danse solucións distintas.
Estas adaptacións chámanse por aí fóra exónimos, que veñen a ser o nome co que se designa un accidente xeográfico situado fóra da área onde se fala unha determinada língua; así, o exónimo francés para Santiago de Compostela é Saint-Jacques-de-Compostelle ou o exónimo galego para London é Londres. Estes exónimos eran a forma principal pola que os accidentes xeográficos máis importantes eran coñecidos por outros pobos ata ben entrado o século XX cando os nomes de lugares distantes eran adaptados para facilitar a pronuncia nas súas propias línguas, moitas veces malinterpretando a pronuncia orixinal.
Pero a chegada de internet tamén permitiu o acesso direto aos nomes orixinais, isto é, aos endónimos, que veñen sendo os nomes que se lle dan aos accidentes xeográficos na lingua ou linguas utilizadas onde se localiza ese accidente; así o endónimo do que nós coñecemos como Gales é Cymru, ou como o de Austria é Österreich.
Este desenvolvemento das comunicacións ten facilitado a aprendizaxe de endónimos por pobos moi distantes xeográfica e culturalmente e ten feito que xurdan cada vez máis máis voces desde instancias políticas que recomendan que os topónimos se utilicen na súa língua orixinal e que non se constrúan novos exónimos. Así, a ONU ten formulado recomendacións para proporcionar un nomenclátor xeográfico único en todo o mundo.
Alema falaba, nun post do seu blog, desta tendencia como dun snobismo (ou esnobismo) coma outro calquera e remataba cun Arriba os exónimos en galego! que aproveito para apoiar desde aquí cun concurso para snobs xogo para acertar con nomes de países polo seu endónimo sen guglear nin wikipediar, (agora actualizado coas respostas dos comentarios)
Porque a min se me enchen os oidos e sorrío por dentro cando oio falar de Capetón, longa vida aos exónimos.